Scope
Deze website omvat alle nog bestaande vuurtorens en lichtopstanden in België en Nederland waarbij het licht geheel van binnenuit door ten minste een persoon kan worden uitgevoerd. Deze scope is gebaseerd op de definitie van een vuurtoren door Ken Trethewey, een Britse pharoloog.1 Daarnaast zijn er een aantal bestaande lichtopstanden die interessant genoeg zijn om vermeld te worden, maar buiten de scope vallen. Deze objecten zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Verder is er een (zo volledig mogelijk) overzicht gegenereerd van nog bestaande bouwkundige overblijfselen, bijgebouwen en collecties van belangrijke onderdelen – zoals lichttoestellen en optieken – van dergelijke objecten.
Ook zijn er – niet limitatieve – overzichten gemaakt van ‘onechte’ en ‘vermeende’ vuurtorens. Hierbij gaat het om respectievelijk op vuurtorens gelijkende objecten maar die nooit de taak van vuurtoren vervuld hebben en om objecten die deze rol op basis van de overlevering mogelijk wel ooit hebben vervuld maar waarvan dit niet kan worden aangetoond. Hierbij moet worden opgemerkt dat deze overzichten een zeer subjectief karakter hebben.
Alleen vaste vaarwegmarkeringen
Hoewel de naam van deze website een bredere scope suggereert, beperkt deze website zich tot de zogeheten vaste vaarwegmarkeringen. Vaste vaarwegmarkeringen zijn vaste, in het water of aan de wal, opgestelde markeringen. Dit betekent dat op deze website slechts beperkt wordt ingegaan op de zogeheten drijvende vaarwegmarkeringen zoals (licht)boeien en lichtschepen.
| Soorten objecten | Weergave |
|---|---|
| Vuurtorens en lichtopstanden | Galerij*, kaart, lijst |
| Bouwkundige overblijfselen | Galerij*, kaart, lijst |
| Artefacten | Galerij*, kaart, lijst |
| Bijgebouwen | Galerij*, kaart, lijst |
| Onechte vuurtorens | Galerij*, kaart, lijst |
| Vermeende vuurtorens | Galerij*, kaart, lijst |
Voor de niet-bouwkundige overblijfselen is gekozen voor het woord artefact. Het woord artefact wordt ook door de IALA gebruikt in relatie tot behoud van erfgoed.
| Behoud (Preservation) |
| Staat van overleving van een gebouw of artefact, hetzij door een historisch toeval of door een combinatie van bescherming en actieve conservatie. Referentie: Stirlingcharter (Deze definitie werd opgemerkt op het IALA-seminar over de praktische aspecten van vuurtorenbehoud in Göteborg 2005) |
Onderscheid vuurtorens en lichtopstanden
Op deze website wordt een onderscheid gemaakt tussen vuurtorens en lichtopstanden. Dit onderscheid wordt gemaakt op basis van door de International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Authorities (IALA)2 gehanteerde criteria. Deze criteria zijn geformuleerd door het ‘IALA Advisory Panel on the Preservation of Lighthouses, Aids to Navigation, and Related Equipment of Historic Interest (PHL)’. Deze criteria3 zijn hieronder weergegeven. Om als vuurtoren aangemerkt te worden, dient er aan ten minste twee van onderstaande criteria voldaan te worden. Om ook objecten die niet meer actief zijn (als navigatiehulpmiddel) te kunnen beoordelen, zal ten aanzien van alle criteria ook gekeken worden naar de geschiedenis van het object. Bij criteria 3, 4 en 5 zal bij de beoordeling uitgegaan worden van de maximale waarde in de historie van het object.
| Criteria om als vuurtoren aangemerkt te worden |
|---|
| 1. Het station (of de inrichting) is ontworpen om bemand te zijn |
| 2. Het station (of de inrichting) bestaat of bestond uit meerdere gebouwen |
| 3. Hoogte van de toren > 10 meter boven het maaiveld |
| 4. Het bereik van het licht > 15 zeemijlen |
| 5. Het licht wordt gebruikt t.b.v. algemene navigatie |
| Navigatiehulpmiddel-station |
| Alternatieve term: Navigatiehulpmiddel-inrichting. Alle gebouwen en apparaten die behoren tot een navigatiehulpmiddel en de werking ervan. Opmerking: Een navigatiehulpmiddel-station met een belangrijk licht wordt in Groot-Brittannië en de VS gewoonlijk een ‘lightstation’ genoemd, en in Frankrijk een ‘phare’. Er zijn ook mistseinstations en licht- en mistseinstations. |
| Bemand licht (Verenigde Staten) |
| Een licht dat wordt bediend en in bedrijf wordt gehouden door een bewaker die in geval van nood onmiddellijk kan ingrijpen. |
| Onbewaakt licht |
| Alternatieve term: Onbemand licht (VS). Een licht dat automatisch wordt bediend en gedurende langere tijd automatisch in bedrijf kan worden gehouden, maar met routinematige onderhoudsbeurten. |
Naamgeving
Voor wat betreft de naamgeving worden enkele uitgangspunten gehanteerd. Er wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de meest recente Nederlandse lichtenlijst. Voor wat betreft gedoofde of niet meer bestaande objecten wordt hiervoor eveneens de meest recente (beschikbare) Nederlandse lichtenlijst genomen waarin het betreffende object nog is opgenomen. De totale objectnaam is zo kort mogelijk waarbij in één oogopslag duidelijk is om welk object het gaat. Indien er meer nodig is om een object te duiden, dan worden deze aanvullingen gescheiden door een komma.
Windrichtingen die in de objectnaam voorkomen (deze worden veelal toegekend bij objecten op havenhoofden, strekdammen etc.) worden voluit geschreven. Aan ieder object wordt ter onderscheid met gelijknamige objecten (bijvoorbeeld opvolgers) wordt een volgnummer toegekend. Indien er twijfel bestaat over de juistheid van dit volgnummer, wordt achter het volgnummer een vraagteken ‘?’ geplaatst. In het geval van lichtenlijnen wordt de objectnaam aangevuld met de term ‘hoge licht’ of ‘lage licht’. Deze termen worden voluit en met kleine letters geschreven.
Beschrijvingen vuurtorens en lichtopstanden
Vuurtorens en lichtopstanden worden op deze website beschreven volgens een vast stramien. Dit stramien bestaat uit respectievelijk beeldmateriaal, een beschrijving van het object en de directe omgeving, een chronologisch overzicht, (technische) specificaties van het bouwwerk en het lichttoestel, tekeningen, een kaartje en verwijzingen naar geraadpleegde bronnen.
| Begrip | Definitie | Bron |
|---|---|---|
| Objectnaam | Zo kort mogelijk en gebaseerd op de meest recente versie van de Nederlandse lichtenlijst. | Lichtenlijst/Eigen inzicht |
| Positie | De geografische positie van het object in lengte- en breedtegraad. | NVV |
| Land | Het land waarin het object is gesitueerd. | CadGIS/PDOK |
| Gewest | Het gewest waarin het object is gesitueerd. | CadGIS |
| Provincie | De provincie waarin het object is gesitueerd. | CadGIS/PDOK |
| Kadastrale gemeente | Een Kadastrale aanduiding is een aanduiding van onroerende zaken in het Kadaster door vermelding van achtereenvolgens de kadastrale gemeente, afdeling (alleen in België) en sectie, waarin de percelen en gedeelten van percelen zijn gelegen waarvan het grondgebied tot die zaak behoort, alsmede de nummers van die percelen. | CadGIS/PDOK |
| Kadastrale afdeling | CadGIS/PDOK | |
| Kadastrale sectie | CadGIS/PDOK | |
| Kadastrale perceel | CadGIS/PDOK | |
| Adres | Straatnaam, huisnummer, postcode en woonplaats van het object. | Geopunt/PDOK |
| Eigenaar | De eigenaar van het bouwwerk. | Eigen waarneming. |
| Beheerder | De beheerder van het bouwwerk. | Eigen waarneming. |
| Voorgangers (aantal) | Zijn er voorgangers van het huidige object waarvan het object de functie heeft overgenomen. Tussen haakjes het aantal voorgangers, indien bekend. | Lichtenlijst |
| Jaar van eerste vermelding | Het jaar waarin er voor het eerst op de betreffende locatie melding wordt gemaakt van een licht. <1800 1800-1850 1850-1900 1900-1950 >1950 | Lichtenlijst |
| Jaar van aanvang bouw | Het jaar waarin voor de eerste keer gestart werd met de bouw | Divers. Zie bronvermelding |
| Jaar van oplevering | Het jaar waarin het bouwwerk voor de eerste keer is opgeleverd. | Divers. Zie bronvermelding |
| Jaar van ingebruikname | Het jaar waarin het bouwwerk de functie van verlicht navigatiehulpmiddel gekregen heeft. | Divers. Zie bronvermelding |
| Jaar van buitengebruikstelling | Het jaar waarin het bouwwerk de functie van verlicht navigatiehulpmiddel verloren heeft. Indien een bouwwerk inmiddels door bijvoorbeeld sloop is verdwenen, wordt tussen haakjes het jaartal van verdwijnen vermeld. | Divers. Zie bronvermelding |
| Jaar van vernietiging | Het jaartal waarin het bouwwerk vernietigd is (sloop, etc.) | Divers. Zie bronvermelding |
| Functie (IALA) | Huidige nautische functie conform het IALA Buoyage system en gebaseerd op de verlichte uitvoering (lichtenlijn i.p.v. geleidelijn, lichtopstand i.p.v. opstand of baken) en havenlicht i.p.v. havenmarkering. Lichtenlijnen (geleidelichten) Sectorlichten Vuurtorens Lichtopstanden Grote drijvende middelen Hulpmarkeringen Havenlichten | IALA |
| Functiecriterium 1 | De inrichting is ontworpen om bemand te zijn | Divers. Zie bronvermelding |
| Functiecriterium 2 | De inrichting bestaat of bestond uit meerdere gebouwen | Divers. Zie bronvermelding |
| Functiecriterium 3 | Hoogte van de toren > 10 meter boven het maaiveld | Lichtenlijst |
| Functiecriterium 4 | Het bereik van het licht > 15 zeemijlen | Lichtenlijst |
| Functiecriterium 5 | Het licht wordt gebruikt t.b.v. algemene navigatie | Lichtenlijst |
| Oorspronkelijke functie | Is de functie van verlicht navigatiehulpmiddel (een van) de oorspronkelijke functie(s) van het bouwwerk? | Divers. Zie bronvermelding |
| Ontwerp | De vervaardiger van het (eerste) ontwerp van het bouwwerk. | Divers. Zie bronvermelding |
| Uitvoering | De uitvoerder van het (eerste) ontwerp | Divers. Zie bronvermelding |
| Grondvorm | De vorm van de toren of opstand op maaiveldniveau of op het niveau waarop de opstand uit een bijgebouw oprijst. | Eigen waarneming |
| Ruimtelijke vorm | De vorm van de toren of opstand. Indien deze vorm niet geduid kan worden met slechts één ruimtelijke vorm wordt de vorm geduid met ‘anders’. | Eigen waarneming |
| Relatie toren (schacht) tot hoofdgebouw | Separaat, geschakeld of geïntegreerd. | Eigen waarneming |
| Bouwconstuctie | Aard van de bouwconstructie van de toren of opstand: Opengewerkte of gesloten. Half opengewerkte constructies worden behandeld als opengewerkte constructies. | Eigen waarneming |
| Hoogte (m) | De hoogte van het object overeenkomstig de definitie uit de Lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst of bouwtekening |
| Primaire constructiemateriaal | Het belangrijkste constructiemateriaal waarmee de toren of opstand is gebouwd. Er is voor gekozen om de constructiematerialen op te delen in vier hoofdgroepen. De volgende constructiematerialen worden onderscheiden: Steenachtig, metaal, hout en kunststof. Indien het niet mogelijk is om het belangrijkste constructiemateriaal met slechts één materiaal aan te duiden wordt gekozen voor ‘divers’. Indien van een bouwwerk specifiekere materialen bekend zijn, dan kunnen deze tussen haakjes achter de hoofdgroep vermeld worden om dit nader te duiden. | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Personenlift | Een lift bedoeld voor het vervoeren van personen. | Eigen waarneming |
| Alternatief gebruik | Wordt het gebouw voor andere doeleinden gebruikt, anders dan als verlicht navigatiehulpmiddel. | Eigen waarneming |
| Bescherming | Geniet het bouwwerk bescherming door het rijk, de provincie, de gemeente of wereldwijd (UNESCO). | Divers. Zie bronvermelding |
| Bereikbaarheid | De wijze waarop het object bereikt kan worden voor onderhoudswerkzaamheden, ten opzichte van de openbare weg. | Eigen waarneming |
| Toegankelijkheid | Is het bouwwerk (gedeeltelijk) toegankelijk voor het publiek? | Eigen waarneming |
| Begrip | Definitie | Bron |
|---|---|---|
| Fabrikant/merk/type lichttoestel | Fabrikant, merk en type van het lichttoestel | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Jaar van vervaardiging | Jaar waarin het lichttoestel gemaakt is. | Divers. Zie bronvermelding |
| Jaar van plaatsing | Jaar waarin het lichttoestel in het object geplaatst is. | Divers. Zie bronvermelding |
| Oorspronkelijk lichttoestel | Het lichttoestel bevindt zich reeds vanaf het jaar van ingebruikname als vuurtoren of lichtopstand in het object. | Divers. Zie bronvermelding |
| Draailicht | Het lichttoestel heeft een draaiende optiek. Definitie overeenkomstig IALA | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Soort systeem | Het soort optisch systeem: Catoptrisch, dioptrisch, catadioptrisch of geïntegreerd. | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Traditioneel fresneloptiek (geslepen glas) | De optiek bestaat uit geslepen glazen lenzen en prisma’s, gevat in een metalen frame. | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Soort fresneloptiek | Soort fresneloptiek (bundeloptiek/vast-lichtoptiek en aantal/samenstelling panelen) Soort systeem per optiek (catadioptrisch/dioptrisch) Hoek in graden bij vast-licht optiek Bijvoorbeeld: Bundeloptiek (2 x 3 panelen) Vast-lichtoptiek (C, 1 paneel, 180 graden) Vast-lichtoptiek (C, 1 paneel, 180 graden) Vast-lichtoptiek (C, 1, paneel 180 graden) Vast-lichtoptiek (D, 1 paneel) / Bundeloptiek (C) | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Samenstelling fresneloptiek | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. | |
| Brandpuntsafstand fresneloptiek | De afstand van de lichtbron tot de lens. | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Uitvoering optiek | Dubbeloptiek (dubbel, drievoudig of viervoudig gestapeld) of dubbeloptiek (naast elkaar). | Eigen waarneming, tenzij anders vermeld. |
| Lichtbron primair | Soort lichtbron van de hoofdverlichting | Eigen waarneming |
| Lichtbron secundair (noodverlichting) | Soort lichtbron van de noodverlichting | Eigen waarneming |
| Locatie lichttoestel, bedoeld om aldaar te functioneren | Locatie van de installatie in, op of aan het object | Eigen waarneming |
| Lichttoestel in bedrijf | Is het lichttoestel actief als navigatiehulpmiddel | Lichtenlijst |
| Lichtenlijstnummer Belgie | Nummer van het object in de meest recente lichtenlijst van Belgie | Lichtenlijst |
| Lichtenlijstnummer Nederland | Nummer van het object in de meest recente lichtenlijst van Nederland | Lichtenlijst |
| Lichtenlijstnummer internationaal | Nummer van het object in de meest recente lichtenlijst van het Verenigd Koninkrijk | Lichtenlijst |
| Karakterbeschrijving | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Karakterafkorting | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Karakterritme | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| IALA categorie | De IALA-categorie waarin het licht is ingedeeld. De IALA voorziet in een methode om navigatiehulpmiddelen te categoriseren en de beschikbaarheid ervan te berekenen. Het biedt de autoriteiten een handvat bij het vaststellen van een geschikt en realistisch niveau van betrouwbaarheid. De IALA onderscheidt in volgorde van afnemende beschikbaarheid (betrouwbaarheid) drie categorieën, respectievelijk 1, 2 en 3. | PDOK |
| Brandtijd (dag/nacht) | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Zichtbaarheid dag (M) | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Zichtbaarheid nacht (M) | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Lichtsterkte dag (cd) | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Lichtsterkte nacht (cd) | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Lichthoogte (m) | Definitie overeenkomstig de meest recente lichtenlijst van Nederland. | Lichtenlijst |
| Verblijven | Zijn er verblijven aanwezig die bedoeld zijn of waren voor het huisvesten van personeel voor het onderhoud van het licht. | Eigen waarneming tenzij anders vermeld. |
| Bijgebouwen | Bestaan er binnen de inrichting naast de vuurtoren of lichtopstand nog andere gebouwen | Eigen waarneming tenzij anders vermeld. |
| Primaire energievoorziening | De belangrijkste energiebron bedoeld voor het functioneren van het navigatielicht. | Eigen waarneming tenzij anders vermeld. |
| Secundaire energievoorziening (noodstroom) | De energiebron waarop teruggevallen wordt als de belangrijkste energiebron wegvalt. | Eigen waarneming tenzij anders vermeld. |
| Aanvullende navigatiehulpmiddelen | Aanvullende navigatiehulpmiddelen die aanwezig zijn in, op of in directe nabijheid van het bouwwerk, anders dan lichtsignalen. | Lichtenlijsten, tenzij anders vermeld. |
| Aanvullende faciliteiten | Andere voorzieningen die aanwezig zijn in, op of in de directe nabijheid van het bouwwerk, anders dan de navigatiehulpmiddelen. | Eigen waarneming tenzij anders vermeld. |
| Bijzonderheden | Alles dat relevant is om te benoemen maar niet elders in dit overzicht ondergebracht kan worden. | Naar eigen inzicht. |
Beschrijving overige objecten
Overige objecten zoals bouwkundige overblijfselen, collecties, bijgebouwen, onechte en vermeende vuurtorens zullen voorzien zijn van specificaties die afgestemd zijn op het onderwerp.